Waargebeurd verhaal achter Red Joan - de KGB-spion die 40 jaar lang Britse geheimen lekte

Terwijl ze in haar voortuin in de buitenwijken stond, las de 87-jarige gepensioneerde Melita Norwood van een fris vel papier, aandachtig door de lens van een camera kijkend terwijl ze bekende een topgeheime spion te zijn en haar land te verraden.

'Ik beschouw mezelf niet als een spion', zei ze tegen verslaggevers. 'Over het algemeen ben ik het niet eens met spionage tegen het eigen land.

'Ik deed wat ik deed, niet om geld te verdienen, maar om de nederlaag te voorkomen van een nieuw systeem dat, tegen hoge kosten, gewone mensen voedsel en tarieven had gegeven die ze zich konden veroorloven, een goede opleiding en een gezondheidsdienst.'

Ze was 13 jaar weduwe en was een enthousiaste tuinier - omringd door de vruchten van haar arbeid toen ze haar verklaring aflegde - en werd door haar buren gezien als een beetje een gespierde oude vrouw.

Ze zou door de straten scharrelen na haar ochtendkopje thee, uit haar Che Guevera-mok, en exemplaren bezorgen van de krant van de Communistische Partij, The Morning Star.

Ondanks haar vreemde hobby dacht niemand er echt aan, maar als ze dat wel hadden gedaan, zou haar verleden misschien niet zo'n schok zijn geweest als verslaggevers klauterden om een ​​foto van haar op haar oprit.

De media waren allemaal verzameld om te horen wat ze te zeggen had na onthullingen in de krant die dag - Norwood was al bijna 40 jaar een Sovjet-spion.

Melita Norwood leest een verklaring voor in haar tuin, die ze liefdevol had verzorgd (Afbeelding: PA)

In die tijd had ze de geheimen van het land - vrijwillig - aan Rusland overhandigd, waaronder cruciale informatie over de atoombom en de ontwikkeling ervan.

Ze was een verrader van haar land en kwam er tientallen jaren mee weg.

Haar bekentenis die zonnige zaterdag kwam voor iedereen als een verrassing, maar niemand meer dan haar dochter, Anita, een laborant op school.

'Wat ze ook gedaan heeft, ik hield van haar. Ze is een heel goed mens, heel sterk en totaal onmaterialistisch', vertelde ze destijds aan The Daily Mail.

'Het was toen een complete schok. Ik sprak met haar over de spionage, maar ze vertelde me heel weinig over wat ze had gedaan, hoewel ze wel zei dat mijn vader het niet goed vond.'

Norwood was de belangrijkste Britse vrouwelijke agent in de hele geschiedenis van de KGB en tevens de langst dienende van alle Sovjet-spionnen in Groot-Brittannië.

Haar KGB-dossier gaf haar een lovende recensie waarin ze haar 'toegewijde, betrouwbare en gedisciplineerde agente, die ernaar streeft de grootst mogelijke hulp te bieden' noemde.

'Ze overhandigde een zeer groot aantal documenten van wetenschappelijke en technische aard, en deze vonden praktische toepassing.'

Maar wat Melita? precies deed staat ter discussie.

Het hoe is bekend, de wat is meestal giswerk, wat de film van Judi Dench tot een controversiële bewerking maakt - het kiest voor een meer romantische kijk op het verhaal dat van alles is genoemd, van 'belachelijk' tot 'onnauwkeurig'.

Judi Dench speelt een oudere Joan Stanley, die is gebaseerd op Norwood (Afbeelding: Nick Wall/Lions Gate)

De film portretteert Norwood als een wispelturige oude vrouw die, wanneer ze wordt ontmaskerd, worstelt om te begrijpen wat ze verkeerd heeft gedaan en wat er met haar gebeurt.

Haar verheven motivaties staan ​​ver af van Norwoods bewuste keuzes.

In de film is het personage van Norwood, Joan genaamd, afgestudeerd in natuurkunde in Cambridge en begint te werken als secretaresse voor het team dat aan de atoombom voor de Britten werkt.

Ze maakt contact met haar voormalige communistische minnaar Leo, die haar aanmoedigt om geheimen aan de Russen te overhandigen.

Eerst is ze onzeker, maar dan zien we haar toegeven omdat ze een gelijk speelveld wil tussen Russisch en de VS.

De film toont haar als een vrouw die, hoewel duidelijk uit haar diepte, echt de persoon is die verantwoordelijk is voor het zien van kernbommen als een afschrikmiddel in plaats van een wapen.

Joan komt ook met het idee om uranium te verrijken in de film, dat deel uitmaakt van het proces van het maken van atoomenergie.

Zittend voor Max, haar baas, stelt ze gewoon voor om een ​​centrifuge net zo oorzakelijk te gebruiken als een kopje thee voordat ze teruggaat naar haar aantekeningen.

Het ware verhaal is heel anders.

Melita Norwood 87 jaar oud toen ze voor de camera's stond (Afbeelding: PA)

Sophie Cookson speelt Joan Stanley, die is gebaseerd op Norwood (Afbeelding: Nick Wall/Lions Gate)

Norwood was geen natuurkundige, ze was een drop-out van de Southampton University, waar ze maar een jaar Latijn en logica studeerde.

Haar motivaties waren ook niet zo puur als de film suggereert.

We zien Joan worstelen met de Communistische Partij waar ze terecht is gekomen dankzij het gezelschap dat ze heeft.

Judi Dench zegt later als jonge vrouw dat ze er gewoon in meeging. 'Het is gewoon wat je deed' zegt ze.

In het echte leven was Norwood van jongs af aan een communist. Haar vader was uit Rusland naar Engeland gevlucht en had hier een thuis gevonden, maar dat betekende weinig voor Norwood.

Ze werd geboren in 1912 en groeide op met communisten, socialisten en leninisten. Theodore Rothstein was een van de mensen in hun groep.

Een schrijver, journalist en volgeling van Lenin - die de Communistische Partij in Groot-Brittannië vormde - ze kenden elkaar.

De vader van Norwood stierf toen hij zes was aan tuberculose en het gezin verhuisde naar Southampton.

Haar moeder maakte nog steeds deel uit van het linkse politieke toneel en beïnvloedde de jonge Norwood die toen lid werd van de CPGB.

Het voormalige gebouw van de British Non-Ferrous Metals Research Association in het centrum van Londen (Afbeelding: PA)

Norwood sloot zich aan bij Southampton University, maar stopte ermee en verhuisde naar Duitsland ten tijde van de opkomst van de nazi's.

In 1932 begon Norwood, nu 20, te werken op de administratieve afdeling van de British Non-Ferrous Metals Research Association (BN-FMRA).

Het was haar aanstelling bij de onderzoeksfaciliteit die haar de toegang gaf die ze nodig had.

BN-FRMA sloot zich aan bij een geheim project om een ​​kernwapen te ontwikkelen dat Tube Alloys wordt genoemd.

wanneer begint bgt 2014 op tv

Slechts twee jaar later spioneerde Norwood voor de Sovjet-NKVD - ze was door Rothstein zelf gerekruteerd.

Auteur David Burke, die een boek schreef over Melita's buitengewone leven, kreeg van Norwood zelf te horen dat zij het was die hen benaderde en niet andersom.

'Ik moet gedacht hebben dat het werk dat de BN-FMRA deed, geen geheime dingen, nuttig zou kunnen zijn,' legde ze uit.

'Maar ik dacht niet meteen aan knijpen. Ik heb de aanpak gemaakt.'

In de volgende vier decennia overhandigde ze geheimen en dossiers onder de naam Agent Hola.

Burke gelooft nog steeds dat Norwood het naïeve personage was dat Joan uitdraagt.

Hij zei: 'Melita was geen harde stalinist. Ze was een emotionele communist en behoorlijk naïef. Ze dacht dat wat ze deed in het belang van de hele wereld was.

'Ze zag Stalin in die begindagen als een soort Clement Attlee-figuur.

'Toen ze in de jaren dertig politiek actief werd, werd Rusland door veel mensen gezien als het enige land dat in staat was de nazi's te verslaan.

'Ze zei ooit tegen me dat ze het niet eens was met spionage tegen je eigen land. Ze zei dat haar doel was om Rusland op de hoogte te houden.'

Maar hoewel de bedoelingen van Norwood nog steeds ter discussie staan, is dat niet het geval.

Stephen Campbell Moore speelt in de film (Afbeelding: Nick Wall/Lions Gate)

Ze verwijderde items van haar baas' veilig, details fotograferen en doorsturen naar de Sovjets, zoals te zien is in de film.

Norwood gaf toe dat ze soms aantekeningen van vergaderingen aan het typen was en dan 'een extra exemplaar typte' om door te sturen.

Ze zou ze ergens achterlaten om opgehaald te worden of ze overhandigen tijdens een bijeenkomst.

Haar werk ging na de oorlog door en het lijdt geen twijfel dat wat ze overhandigde nuttig was voor de Sovjets.

De Russen hadden moeite om een ​​oplossing te vinden voor een probleem dat ze hadden met het maken van de atoombom toen Norwood het antwoord vond.

Het werd later duidelijk, toen Pavel Sudoplatov van het Russische Ministerie van Staatsveiligheid toegaf dat het 'bronnen' waren; uit Groot-Brittannië die met zulke problemen hielp, dat het Norwood was die hen het laatste puzzelstukje gaf.

In 1949 brachten ze hun eerste atoombom vier jaar eerder dan verwacht tot ontploffing.

Dit alles wordt getoond in Red Joan, maar wat ontbreekt is het andere werk dat Norwood deed - ze was ook een recruiter.

In 1967 rekruteerde ze een Britse ambtenaar 'Hunt' die bijna 15 jaar geheimen over wapenverkoop doorgaf.

Hoewel zijn identiteit nog steeds onbekend is voor het publiek, bekende Norwood later: 'Ik ga het niet ontkennen... ik neem de volledige verantwoordelijkheid en de schuld op mij.'

Red Joan wordt ondervraagd in de film (Afbeelding: Nick Wall/Lions Gate)

Norwood las haar verklaring voor, omringd door de tuin waar ze zo van hield (Afbeelding: PA)

Norwood werkte vier decennia onvermoeibaar tegen Groot-Brittannië voordat ze zich in 1972 terugtrok uit haar spionageleven.

Het leek alsof ze er allemaal mee weg zou komen - en er was veel om mee weg te komen.

Toen werd in 1999 een uitgebreid archief met KGB-materiaal ontdekt door een overloper. Agent Hola's tijd was om.

Aanvankelijk hield de veiligheidsdienst vol dat haar aandeel in alles 'marginaal' was geweest, het was een enorme schande.

Norwood was immers maar liefst zeven keer onderzocht en in 1965 zelfs als veiligheidsrisico aangemerkt.

Toen alles wat ze had gedaan in de krant kwam, stonden haar buren versteld.

Dit was een vrouw die rondscharrelde en voor haar groenten en bloemen zorgde.

Een zei tegen de Sunday Mercury: 'We wisten allemaal waar haar politiek lag. Ik herinner me dat ze ooit met mij over Karl Marx sprak. Ze vond hem de beste.

'En ze moest tuinieren: bloemen vooraan, groenten achteraan. Wie had gedacht dat ze een spion was? Ik zeker niet.'

Toen ze eindelijk werd ontmaskerd en in haar tuin een bekentenis aflegde, riep het publiek op tot vervolging, maar minister van Binnenlandse Zaken Jack Straw oordeelde dat het ongepast zou zijn om zo'n oude vrouw voor de rechtbank te slepen.

Het was een blijk van medeleven dat Russisch niet zou hebben getoond als de rollen waren omgedraaid.

Norwood stierf op 2 juni 2005 en werd nooit berecht voor haar misdaden.

Lees verder

Waargebeurde verhalen achter de films

Red Joan draait op 19 april 2019 in de bioscoop.